Muzeum Zamkowe w Sandomierzu

---

Historia rozwoju muzeum

Historia regionalnego muzeum, które wcześniej nosiło nazwę Muzeum Ziemi Sandomierskiej, sięga czasów przedwojennych, kiedy to zostało założone przez lokalny oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który prowadził instytucję aż do września 1939 roku. W ramach tej inicjatywy, działacze towarzystwa przekazali muzeum bogate kolekcje związane z miejscowymi minerałami, owadami, a także z artefaktami etnograficznymi oraz numizmatycznymi. Mimo że muzeum otwarto 5 maja 1921 roku, przez długi czas brakowało mu stałego lokum.

Dopiero w roku 1925 placówka znalazła swoje miejsce w nowo zbudowanym obiekcie przy ulicy Żeromskiego, przeznaczonym na siedzibę Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Zaledwie dwa lata później muzeum mogło pochwalić się mianowaniem swojego pierwszego kustosza. Możliwości rozwoju zbiorów znacznie zwiększyły się dzięki darowiznom od lokalnej społeczności oraz wyprawom terenowym organizowanym przez kustosza i członków PTK. Niestety, wybuch II wojny światowej spowodował zamknięcie placówki oraz znaczne straty w eksponatach.

Po zakończeniu wojny, na szczęście, z zachowanych zbiorów, otwarto 1 czerwca 1956 roku nowe muzeum, które tym razem działało jako instytucja państwowa. W początkowym okresie nosiło ono nazwę Muzeum w Sandomierzu, a od 1976 roku przyjęło miano Muzeum Okręgowego. Nowa lokalizacja muzeum mieściła się w Kamienicy Oleśnickich, a tak trwało aż do 2001 roku.

W 1975 roku, po utworzeniu województwa tarnobrzeskiego, muzeum zyskało znaczne wsparcie finansowe, co przyczyniło się do jego intensywnego rozwoju. W rezultacie liczba działów muzealnych wzrosła z dwóch do czterech, a powierzchnia wystawiennicza uległa znacznemu powiększeniu. Było to możliwe dzięki uzyskaniu dodatkowych sal w ratuszu w latach 1978-2003 oraz otwarciu dwóch oddziałów zamiejscowych.

Pierwszy z nich, pod nazwą Zagroda Pamięci Narodowej, poświęcony był historiom regionalnego ruchu partyzanckiego Armii Ludowej i działał w Wiktorynie w latach 1977-1991. Drugi natomiast to Muzeum Czynu Zbrojnego, które umiejscowione zostało w Janowie Lubelskim od 1986 roku, a także Oddział Literatury im. Jarosława Iwaszkiewicza, który otwarto w sandomierskiej kamienicy przy ulicy Katedralnej w 1980 roku.

W 1986 roku muzeum przeniesiono do sandomierskiego zamku, a wszystkie inne oddziały zostały zamknięte. Zbiory oraz pracownicy z każdego z zamkniętych miejsc zostali włączeni do nowej lokalizacji. Decyzja o przeniesieniu siedziby wyeliminowała wszystkie pozostałe siedziby placówki, a oddział w Janowie Lubelskim stał się w 1993 roku samodzielnym muzeum. Od 2013 roku muzeum funkcjonuje jako placówka jednooddziałowa, a w 1999 roku wpisano je do Państwowego Rejestru Muzeów.

Od 1 stycznia 2022 roku muzeum zmieniło swoją nazwę z Muzeum Okręgowe na Muzeum Zamkowe w Sandomierzu. Jednocześnie dokonano zmian w struktury własnościowej, przekształcając je w placówkę wyłącznie państwową. Muzeum znalazło się pod zarządem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz województwa świętokrzyskiego, a powiat sandomierski i miasto Sandomierz zrezygnowały z dotychczasowych praw współzarządzających.

Kierownicy i dyrektorzy

Lista kierowników oraz dyrektorów Muzeum Zamkowego w Sandomierzu obejmuje wiarygodne informacje o osobach zarządzających instytucją na przestrzeni lat. Wśród nich znajdują się:

• Leon Wilkoński (1927–1939),
• Eligia Gąsowska (1957–1960),
• Kamila Załuska (1961–1970),
• Jan Przała (1970–1975),
• Ireneusz Skrzyński (1975–1976),
• Kazimierz Kałuża (1976–1977),
• Jerzy Waszkiewicz (1978–1995),
• Zofia Czubowa (1995–2009),
• Paweł Różyło (2009–2013),
• Dominik Abłamowicz (2015–2018),
• Dominik Kacper Płaza (2018–2020),
• Mikołaj Getka-Kenig (od 2021 r.).

Ta lista prezentuje ważne postacie, które przyczyniły się do rozwoju oraz promocji muzealnej w Sandomierzu.

Zbiory i ekspozycje

Muzeum w Sandomierzu może poszczycić się bogatymi zbiorami, które zostały zorganizowane w pięciu podstawowych działach. Obejmuje one zbiory archeologiczne, etnograficzne, historyczne, literackie oraz sztuki, a także posiada cenną bibliotekę oraz pracownię zajmującą się konserwacją zabytków.

W roku 2022 muzeum zaliczało do swojego repertuaru wiele ciekawych wystaw stałych, w tym:

• Ciemne ścieżki – wystawa ta przybliża życie oraz twórczość Jarosława Iwaszkiewicza,
• Dawna kuchnia królewska – eksponująca artystyczne zbiory oraz rzemiosło, w tym malarstwo od XVII do XX wieku,
• Dawna wieś sandomierska,
• Dzieje zamku sandomierskiego,
• Korona sandomierska – prezentująca kopię średniowiecznej korony, która została odkryta w Sandomierzu i obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Katedralne im. Jana Pawła II na Wawelu,
• Krzemień pasiasty w biżuterii oraz małych formach złotniczych,
• Lapidarium – które ukazuje fragmenty zabytkowych detali architektonicznych pochodzących z lokalnego zamku z okresu Renesansu, wzniesionego przez Benedykta z Sandomierza,
• Legenda o Walgierzu Udałym w artystycznej interpretacji Stanisława Hiszpańskiego,
• Szachy sandomierskie – zespół średniowiecznych bierek szachowych wykonanych z kości, które zostały odkryte w Sandomierzu,
• Ziemia Sandomierska w pradziejach oraz wczesnym średniowieczu.

Każda z wystaw stanowi unikalną okazję do zgłębienia bogactwa kulturowego i historycznego regionu Sandomierza.

---

Oceń: Muzeum Zamkowe w Sandomierzu

---