Helena Janina Pajzderska

Kultura i sztuka

Helena Janina Pajzderska, znana również pod nazwiskiem Boguska, a wcześniej jako Rogozińska, była wybitną postacią polskiej literatury. Urodziła się 16 maja 1862 roku w Sandomierzu, a jej żywot zakończył się 4 grudnia 1927 roku w Warszawie.

W ciągu swojego życia Pajzderska zyskała uznanie jako pisarka, poetka oraz tłumaczka, a jej twórczość przyczyniła się do wzbogacenia polskiej kultury literackiej. Jej twórczość znalazła odbicie w wielu formach artystycznych, co czyni ją niezwykle interesującą postacią w historii literatury. Pseudonimy, które przyjęła - „Hajota” i „Lascaro”, wskazują na jej artystyczną wszechstronność oraz zamiłowanie do eksploracji różnych tematów i stylów pisarskich.

Życiorys

Helena Janina Pajzderska przyszła na świat w Sandomierzu jako córka Jana Boguskiego, asesora sądowego, oraz Emilii z Marczewskich. Po śmierci ojca, osiedliła się wraz z matką w Warszawie, gdzie uczęszczała do pensji prowadzonych przez Laurę Guérin i Natalię Porazińską. To właśnie tam zdobywała umiejętności językowe, które otworzyły jej drzwi do kariery jako tłumaczka.

Już w wieku zaledwie 13 lat zadebiutowała powieścią Narcyzy Ewuni, opublikowaną w Kronice Rodzinnej w 1875 roku. Jej kontakty z Jadwigą Łuszczewską (Deotymą), znaną redaktorką „Bluszczu”, Marią Ilnicką oraz Aleksandrą Borkowską, redaktorką Kroniki Rodzinnej, znacząco ułatwiły jej początek kariery literackiej. Wiele jej utworów i recenzji ukazywało się w różnych pismach. Była pionierką w dziedzinie tłumaczeń, przeprowadzając adaptacje dzieł takich autorów jak Charles Dickens, James Cooper, Joseph Conrad, Herbert George Wells, Honoré de Balzac, Anatole France czy Guy de Maupassant.

Pisarka zajmowała się również twórczością o tematyce podróżniczej, czerpiąc inspiracje z własnych doświadczeń zdobytych podczas podróży do Afryki. W 1888 roku połączyła swoje życie z Stefanem Szolcem-Rogozińskim, renomowanym podróżnikiem. Razem wyruszyli w podróż do Afryki, odwiedzając wyspę Fernando Po, położoną u wybrzeży Kamerunu. Tam zakupili 500 hektarową plantację kakao i prowadzili badania nad plemieniem Bubi. Brała również udział w wyprawach do innych krajów Afryki, między innymi do Nigerii, a także uczestniczyła w wspinaczce na wulkan Pico Basilé, najwyższy szczyt Fernando Po. Para spędziła w Afryce czas do 1891 roku.

Po powrocie do Polski, Helena zdecydowała się złożyć wniosek o rozwód, który przeprowadzono w 1895 roku. W 1904 roku po raz kolejny założyła rodzinę, tym razem z architektem Tomaszem Pajzderskim. Zawsze aktywnie uczestniczyła w ruchu emancypacyjnym kobiet, angażując się w różne inicjatywy społeczne.

W trakcie I wojny światowej była aktywna w Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny. Po jej śmierci, spoczęła na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 73-1-23). Warto zauważyć, że niektóre z jej nowel zostały przetłumaczone na różne języki obce, w tym rosyjski, czeski, serbsko-chorwacki oraz francuski.

Twórczość

Helena Janina Pajzderska jest autorką wielu ważnych dzieł literackich, których bogaty zbiór pokazuje jej wszechstronność oraz talent. W dorobku pisarki znajdują się następujące tytuły:

  • Narcyzy Ewuni. Powieść oryginalnie napisana (1877),
  • Poezje (1884),
  • Co zwycięża! Obrazek dramatyczny w 1 odsłonie (wystawiono w Warszawie w 1886, wyd. 1888),
  • Błędne koło – powieść (1888),
  • W pogoni – powieść (1907),
  • Dar Heliogabala (1911),
  • Wyżebrana godzina (1914).

Nowele

  • Dla sławy (1880),
  • Pięciolistny bez (1880),
  • Nowele (1883),
  • Co życie dało. Nowele i obrazki (1886) (w zbiorze m.in. Zagubiona),
  • Nowele (1887) (w zbiorze m.in. Ślubna obrączka),
  • On i my. Nowele (1900),
  • Nowele (1906): Śni mi się…, Uśmiech losu, Psinka, Żyje, 30 września, Sen panny Joanny.

Z cyklu „Z dalekich lądów”

  • Z dalekich lądów. Nowele i opowiadania (1893). W tym: Jak cień, Ostatnia butelka,
  • Powieść. Cz. 1-3 (1902),
  • Rosa Nieves – opowieść (1925).

Dzieła Pajzderskiej, zarówno powieści, jak i nowele, stanowią istotny wkład w polską literaturę przełomu XIX i XX wieku.

Upamiętnienie

Helena Janina Pajzderska, znana pisarka, została uhonorowana poprzez nadanie jednej z warszawskich ulic jej imienia. Ulica nosi nazwę Hajoty i znajduje się w urokliwej dzielnicy Bielany. Ta ważna decyzja została podjęta 14 maja 1928 roku, co świadczy o trwałym śladzie, jaki pozostawiła w naszej kulturze.

Przypisy

  1. Ulice Twojego Miasta | Warszawa | Hajoty [online], ulicetwojegomiasta.pl [dostęp 02.12.2021 r.]
  2. Cmentarz Stare Powązki: JAN BOGUSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 10.02.2020 r.]

Oceń: Helena Janina Pajzderska

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:17