Mikołaj Trąba, należący do rodu Trąb, urodził się około 1358 roku w Sandomierzu, a swoją dniem śmierci zakończył 2 grudnia 1422 roku w Lubicy na Spiszu.
W ciągu swojego życia pełnił wiele zaszczytnych funkcji kościelnych, w tym arcybiskupa gnieźnieńskiego w latach 1412-1422. Ponadto był notariuszem królewskim od 1390 roku, a także podkanclerzym koronny w latach 1403–1412.
Mikołaj Trąba zasiadał również w różnych kapitułach kościelnych. W szczególności był arcybiskupem lwowskim w latach 1410-1412, kanonikiem kapituły w Kruszwicy przed 1412 rokiem oraz kanonikiem gnieźnieńskim od 1405 roku. Między innymi pełnił też funkcję kanonika krakowskiego w 1400 roku, kanonika sandomierskiego oraz kanonika w Głuszynie, obie te ostatnie funkcje zajmując w 1399 roku, a także kanonika kapituły Św. Floriana w 1403 roku.
W ważnym momencie swojego życia, sprowadził tytuł prymasa dla siebie i swoich następników z soboru w Konstancji. Od 1417 roku każdy arcybiskup gnieźnieński nosił tytuł Prymasa Polski, co podkreśla znaczenie jego działań dla Kościoła w Polsce.
Życiorys
Mikołaj Trąba był osobą o skomplikowanym życiorysie, będącym często w centrum ważnych wydarzeń politycznych Polski w XIV i XV wieku. Urodził się jako syn naturalny Jakuba, który piastował funkcję scholastyka oraz dziekana w kolegiacie sandomierskiej. Dzięki adopcji przez swojego macochę, Wilhelma herbu Trąba, zyskał szlachectwo i herb, co miało kluczowe znaczenie w jego dalszej karierze.
W czasie rządów Władysława II Jagiełły pełnił rolę doradcy, opowiadając się za aktywną polityką wymierzoną przeciw Zakonowi Krzyżackiemu. Był obecny jako świadek pokoju w Raciążku w 1404 roku, a jako podkanclerz stanął na czele królewskiej kancelarii Jagiełły. Kancelaria ta była odpowiedzialna za wydanie pamiętnego memoriału z Opatowa, który ukazał się 10 sierpnia 1409 roku. Document ten przypominał o zasługach Jagiełły w sprawie chrystianizacji Litwy oraz wzywał wszystkich adresatów do zaprzestania udzielania pomocy Zakonowi, który wciąż starał się zagrażać chrześcijańskiej Polsce.
W memoriałach tych opisywano Krzyżaków jako ludzi dążących do tego, by przywłaszczać sobie cudze tereny w sposób niegodziwy, a ich przemoc i bezkarność miały prowadzić do uginania się narodów pod ich jarzmem. Twierdzono także, że „mieli oni na celu trwanie w tym procederze, korzystając za wszelką cenę z dobra innych”.
Drugi memoriał, wystosowany w Wolborzu 9 września 1409 roku, obronił króla przed oskarżeniami Krzyżaków o rzekome dążenia do zniszczenia prawdziwej religii Chrystusa. W dokumencie tym sformułowano polskie skargi przeciwko Zakonowi w 29 punktach, w których bracia zakonni zostali nazwani „synami diabła”. Mikołaj uczestniczył także w bitwie grunwaldzkiej, przebywając u boku króla, a po zwycięstwie badał przywileje klasztorne oraz organizował dokumentację łupów.
Na mocy nadania królewskiego, przez pewien czas po bitwie pod Grunwaldem, sprawował władzę nad Kowalewem Pomorskim. Niepoprawny w swoich dążeniach, podczas oblężenia Malborka w 1410 roku, Mikołaj podtrzymywał ideę przyjęcia starań o zdobycie siedziby Zakonu, mimo przeciwności ze strony Jagiełły.
W lat 1414-1418 przewodniczył polskiej delegacji na soborze w Konstancji, gdzie zyskał pewną popularność, a nawet został zgłoszony jako kandydat na papieża. W poszukiwaniu pontyfikatu związał się z antypolską koalicją, co dla niektórych jego współczesnych okazało się niewłaściwym posunięciem. Gdy w 1418 roku papież Marcin V oferował mu tytuł kardynalski, Mikołaj odmówił, chcąc uniknąć całkowitego podporządkowania się papieżowi. Zamiast tego, zyskał tytuł Primas Regni, który stał się stałą funkcją dla arcybiskupów gnieźnieńskich.
Po powrocie do Polski musiał jednak tłumaczyć swoje wcześniejsze poczynania, a także złożyć przysięgę oczyszczającą go z oskarżeń o zdradę. Z jego inicjatywy spisano dokument zatytułowany Cronica conflictus Wladislai Regis Poloniae cum Cruciferis anne Christi 1410 oraz wprowadzono tzw. Statuty Trąby w 1420 roku.
Mikołaj zmarł 2 grudnia 1422 roku na Węgrzech, a jego ciało zostało sprowadzone do Gniezna przez Jana z Tuliszkowa. Słynna kronika Hieronima Juszyńskiego z 1820 roku zauważa, że na prośbę Trąby sporządzono również zaginiony kancjonał, zawierający pieśni religijne w języku polskim, określany mianem Agendy.
Był obecny przy wydawaniu przez Władysława II Jagiełłę przywileju czerwińskiego w 1422 roku. Prymas został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej, w pobliżu grobu św. Wojciecha.
Upamiętnienie
W 2008 roku, z okazji obchodu 650-lecia urodzin Mikołaja Trąby, zorganizowano w Sandomierzu konferencję naukową pod hasłem „Mikołaj Trąba, mąż stanu i prymas Polski”. To wydarzenie miało na celu przybliżenie postaci tego znaczącego duchownego oraz jego wkładu w historię Polski.
Natomiast 22 kwietnia 2017 roku, z inicjatywy Poczty Polskiej, ukazała się kartka pocztowa oznaczona jako Cp 1772, upamiętniająca 600-lecie prymasostwa w Polsce. W atrakcyjnej części ilustracyjnej tej kartki znalazł się wizerunek arcybiskupa Mikołaja Trąby, który został odwzorowany na podstawie grafiki z katalogu Jana Długosza, znajdującego się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Literatura dodatkowa
Oto zbiór literatury dotyczącej Mikołaja Trąby, który obejmuje istotne prace i badania poświęcone jego działalności oraz wpływowi w historii Polski.
- Bartoszewicz J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, Prymasi Rzeczypospolitej i warszawscy i prymasi Królestwa Polskiego, Drukarnia J. Ungra, Warszawa 1858-1865,
- Kiryk F. (red.), Mikołaj Trąba, mąż stanu i prymas Polski, Sandomierz 2008, Kraków 2009: ISBN 978-83-925149-7-8,
- Krzyżaniakowa J., Początki kariery Mikołaja Trąby, w: Roczniki Historyczne, R.XXXV(1969),
- Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Kraków 1925 (reprint 2002), ISBN 83-88385-05-4,
- Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1954.
W dokumentach historycznych można znaleźć informacje dotyczące biskupów gnieźnieńskich, których wykaz znajduje się poniżej.
| Biskupi diecezjalni |
|
|---|---|
| Biskupi pomocniczy |
|
Dodatkowo, istotnym elementem są prymasi Polski, których lista jest przedstawiona poniżej.
| Prymasi Polski |
|
|---|---|
| Prymasi Królestwa Polskiego |
|
| Prymasi Galicji i Lodomerii |
|
W kontekscie Mikołaja Trąby istotną rolę odgrywają również podkanclerze koronni, których zestawienie prezentuje tabela niżej.
|
Przypisy
- „Gdybym został papieżem, Kraków byłby Rzymem” [online], niedziela.pl [dostęp 24.06.2021 r.]
- Katalog Znaków Pocztowych. 600-lecie prymasostwa w Polsce. kzp.pl. [dostęp 29.04.2017 r.]
- AndrzejA. Nowak, Dzieje Polski. Tom III. "Królestwo zwycięskiego orła", 2017 r.
- a b Mikołaj Trąba. www.archidiecezja.pl. [dostęp 13.11.2015 r.]
- Mikołaj Trąba – 650-lecie urodzin. www.mediewistyka.net, 28.06.2008 r. [dostęp 29.07.2010 r.]
- Kandydat na papieża. www.polskieradio.pl, 26.02.2010 r. [dostęp 29.07.2010 r.]
- Teresa Michałowska: Średniowiecze. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995 r.
- Jus polonicum, codicibus veteribus manuscriptis et editionibus quibusque collatis / edidit Joannes Vincentius Bandtkie, Warszawa 1831 r.
- Codex diplomaticvs Regni Poloniae et Magni Dvcatvs Litvaniae in qvo pacta, foedera, tractatvs pacis ... T. IV, wydał Maciej Dogiel, Wilno 1764 r.
- Lites ac res geste inter Polonos Ordinemque Cruciferorum tom 2, Poznań 1892 r.
- Jacek Wiesiołowski, Episkopat polski w XV w. jako grupa społeczna, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 4, Warszawa 1990 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Andrzej Wyrzykowski | Piotr Górski (duchowny) | Samuel WysockiOceń: Mikołaj Trąba